Vendosja institucionale e shoqërisë maqedonase bazuar në kushtetutën maqedonase, sot është një standard, një model, një përkufizim i një kushtetute shtetërore që në thelb ofron barazi për të gjithë qytetarët e saj. Megjithatë, tani për tani vetëm dominance në legjislativ, por…
shkruan: ZORAN IVANOV
Edhe si individë edhe si kolektivitete, ne përkasim diku. Të gjithë, pa përjashtim. Sidomos në këtë botë globale. Dhe atë nga mosha më e re, deri tek moshat më të vjetra. Ne ishim në klasën e shkollës, dhe edhe tani, fëmijët e sotëm janë individë në kolektiv. Në skuadrat e skautëve, në shkollat e mesme dhe fakultete, në angazhimet e punës në ndërmarrjet, në klubet dhe fushat sportive dhe në shoqëritë kulturore dhe artistike. Edhe si pjesë e kolektivit e deri në publikun në tribunat në fushat sportive ose në koncerte ose në shfaqjet teatrore, ose në ritet fetare në kisha ose xhami, sidoqoftë. Secili në vete me pikëpamjet e tij, besimet, pasionet, personazhet në ekipin e organizuar dhe në turmë, megjithatë, natyrisht, të gjithë janë individualë dhe unik.
Është kaq e thjeshtë të kuptohet dhe njihur, të legjitimohet individi në ne. Të kesh vulën personale dhe nj[kohësisht, si një qenie shoqërore globale, të gjesh barazi në morinë e dallimeve individuale në kolektiv. Bota, fituesi i civilizuar, i drejtë, demokratik i cili menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, pas fitores së një prej Golgotave më të errëta të njerëzimit, fashizmit, përmes shtyllës së KB, u paraqit në skenën e re botërore demokratike me një sërë institucionesh demokratike dhe proklamatave si një garanci dhe si një udhërrëfyes për vlerat e reja ndërkombëtare. Midis shumë mjeteve të prekshme dhe të paprekshme, aksioma e në Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut na kujton se të gjitha qeniet njerëzore kanë lindur të lirë dhe të barabartë , e cila thotë se liritë dhe të drejtat janë një dhuratë natyrore e dhuruar në mënyrë të barabartë për të gjithë, kudo në botë dhe në çdo kohë dhe në çdo vend.
Që atëherë, në vitin 1948 të shekullit të kaluar, në momentin e njëjtë kur bota ende ishte e kapluar nga entuziazmi pët një botë të re, të drejtë, por, edhe kur përsësi, tani totalitarizmi I majtë me force identike si fashizmi djathtist, I shpjegon liritë qytetare, të njeriut dhe ato individuale, në Paris ndodhi Karta e Madhe për barazinë e të gjithë njerëzve në botë, pavarësisht races, kombit, statusit. Dokumenti që e tejkaloi kolektivitetin, e anuloi turmën, e vendosi në tron qytetarin. Ndërkohë, nga këto dëshira për një botë më të ndritur, ndodhën, dhe akoma po ndodhin turbulence të ndryshme nga të cilat po vuan individi, po vuan njeriu. E kur vuan njeriu, kur vuan vetëm një njeri, kudoqoftë dhe çfarëdo qoftë, atëher pëson njerëzimi.
Por, me këtë rast le të lejojmë botën të merret me vuajtjet dhe të shohim në oborrin tonë të shtëpisë. Le të shohim se çfarë po bëjmë këtu në Republikën e Maqedonisë së Veriut në temat e të drejtave të njeriut, barazisë? Sa larg është shenja jonë që karakterizon nivelin, thelbin dhe karakterin e mjedisit tonë shoqëror në fushën e lirive, barazisë dhe të drejtave të secilit anëtar të komunitetit maqedonas? Dhe, sa larg jemi me shpalljen e një shteti për një shoqëri për të gjithë? Dhe çfarë mund t’i ofrojmë botës si kontributi ynë për ata, për momentin ende utopik, por, në çdo rast, duke u përpjekur për vlerat më të civilizuara?
Republika e Maqedonisë së Veriut është multietnike, multikulturore, multi-konfesionale. Republika e Maqedonisë së Veriut është një kopsht lulesh me ngjyra njerëzore, i barazisë në larmi. Me gjithë diapazonin e pabarazive shoqërore, me të gjitha përleshjet etnike ksenofobike anësore dhe madje edhe ngjarjet incidentale, dhe me të gjitha shkëndijat e tjera margjinale ose më qendrore në baza etnike ose fetare, me të gjitha dozat spontane ose të mbushura me parti politike të nacionalizmit dhe shovinizmit, Maqedonia ende spikat si shembull i jashtëzakonshëm rajonal, kontinental dhe botëror i një kushtetute shtetërore që ka inkorporuar institucionalisht të gjitha, ose përgjithësisht të gjitha supozimet për një komunitet të organizuar në mënyrë moderne, të përshtatshme me kohën dhe nevojat e individit, qytetarit. Në të njëjtën kohë, kolektiviteti shoqëror etnik, kombëtar, fetar apo ndonjë tjetër i organizuar,sidoqoftë. Vendosja institucionale e shoqërisë maqedonase bazuar në kushtetutën maqedonase, sot është një standard, një model, një shembull, një përkufizim i një kushtetute shtetërore që në thelb ofron barazi për të gjithë qytetarët e saj. Sigurisht, tani për tani vetëmme dominance legjislative, por…
Praktika regjistron anomali të shumta, shkelje të të drejtave të njeriut dhe pabarazi para institucioneve çdo ditë. Mentaliteti burokratik atje, arroganca burokratike e ngulitur në institucione, karakteri statistikor i trashëguar statistikor i shtetit të saj madhështor dhe ai mentalitet i njollosur pothuajse institucional, janë akoma të padrejta, të papërshtatshme, pafalësisht arrogante, si një hije e errët e qytetarit të tij të pandjeshëm, mbizotërues mbi dozën e nevojshme të nevojshme demokratike të lumturisë dhe lirisë së individit. Përkundër shpalljeve institucionale, mentaliteti statistikor që është prekur nga klima e pabarazive drastike shoqërore dhe dyshimi mbizotërues ekzistencial i shfaqur në masën e shfrytëzimit të qytetarit besnik nga shteti i tij është akoma i theksuar në vendin tonë.
Burokracia e partisë politike është edhe më arrogante shumë e lartë për njeriun e thjeshtë dhe jetën e tij të përditshme. Partokracia, në bashkëpunim me grupin etnik, fetar ose kulturor, ka ende një ndikim dominues në shijen e demokracisë moderne evropiane të mishëruar në standardet tradicionale dekada të vjetra të Evropës së bashkuar. Mbi nevojat natyrore njerëzore për liri sociologjike dhe bashkëpunim institucional, një dozë e dukshme e ngurtësuar e burokracisë shtetërore ende varet. Kjo, nga njëra anë, dhe stimujt e stafit ndërmjet theksimeve nacionale ose ndërfetare në çdo mundësi që politika të tejkalojë një pjesë të problemeve sociale, ekonomike, materiale të qytetarit maqedonas, nga ana tjetër, janë ende mjete të përshtatshme të personaliteteve të partisë me një dozë shovinizmi, me që provoi dhe provoi doktrinën politike ballkanike, për të mbajtur të ankoruar si shtetin ashtu edhe shoqërinë.
Në rrethana të tilla, të provokuara kryesisht nga interesa të ngushtë partiak, pabarazia varet gjithmonë. Statusi ekskluziv i të fuqishmit, i të fortit, mbizotëron mbi qytetarin ekzistencialisht të vogël, të zakonshëm, kështu që, vetëm për shkak të këtij fakti të gjallë, për të nuk ka as barazi as drejtësi të arritshme. Sidoqoftë, përkundër fenomeneve të tilla, vendosja institucionale e lirisë, barazisë, barazisë, mos-diskriminimit është një garanci e fortë, e dokumentuar dhe e vërtetuar me kushtetutë që shoqëria maqedonase, me një legjislacion të tillë të vendosur institucionalisht, është në rrugën e duhur, në një rrugë demokratike evropiane.
Dhe, se vlerat evropiane nga shporta e të drejtave të njeriut të inkorporuara në skeleton e kushtetutës së shtetit, është ai moment I kërcimit që do ta lëviz vendin më shpejtë para qëllimeve të quajtura vlera bashkëkohore evropiane të identifikuara te individi qytetar si liri, barazi. Ngadalë, por pa mëdyshje, Republika e Maqedonisë së Veriut udhëton drejt një shoqërie për të gjithë, drejt një shteti të një vendi për të gjithë.
Kjo përmbajtje është pjesë e Nismës “Të bashkuar në dallime”, kushtuar promovimit të dallimeve si përparësi, pasuri dhe cilësi e shoqërisë tonë. Nismën e udhëheq CIVILi, me mbështetje nga Ministria për punë të jashtme dhe çështje evropiane e Dukatës së Madhe Luksemburg.
