Ministër i mëparshëm për kulturë, tani Koordinator nacional për interkulturalizëm, një shoqëri, zhvillim i kulturës dhe bashkëpunim ndër-resorëve, Robert Allagjozovski është përgjegjës për zbatimin e një nga strategjitë më të rëndësishme të konceptit “Një shoqëri dhe interkulturalizëm”, implementimi i të cilit duhet ti bashkojë dallimet në vendin tonë, të promovojë barazi, drejtësi, mirëkuptim, respekt të ndërsjellë dhe solidaritet mes të gjithë qytetareve dhe qytetarëve në vend.
Në intervistën për CIVIL Media, Allagjozovski i theksoi aspektet kryesore në forcimin e marrëdhënieve ndëretnike, si deri te kultivimi dhe promovimi i multikulturalizmit dhe vlerave evropiane, por edhe se sa është e rëndësishme lufta kundër nacionalizmit.
CIVIL Media: Në çfarë gjendje janë marrëdhëniet ndëretnike në vendin tonë? A ka kapacitet shoqëria maqedonase ta kultivojë multikulturalizmin dhe vlerat evropiane?
Allagjozovski: Do të evitoja një frazë të lehtë, veçanërisht një lehtësisht pozitive dhe nuk do të thosha që marrëdhëniet janë të relaksuara, të harmonizuara, ne jemi në këtë apo atë gjendje. Fakti është që situata me marrëdhëniet ndëretnike është gjithmonë e brishtë dhe thjesht aq e shëndetshme sa mund të duket, duhet shumë pak për t’u thyer. Pra, kjo në fakt është një situatë e fabrikës së qelqit, dhe për këtë arsye problemi i marrëdhënieve ndëretnike duhet të trajtohet me shumë kujdes. Por është e rëndësishme që kjo qeveri të mos veprojë si një elefant në një serë. Shumë autoritete, veçanërisht ish-autoritetet e krahut të djathtë, sa herë që VMRO-DPMNE është në pushtet, ata i trajtojnë marrëdhëniet ndëretnike si një elefant në një serë. Dhe për atë arsye ata qëlluan aq shumë sa që shpesh kishte dhunë fizike, kishte shumë incidente…
Tani mendoj se situata nuk është e tillë dhe se po ndërtohet besimi midis komuniteteve, dhe mendoj se kontribuon më së shumti fakti që pushteti qendror ka qëndrimin e duhur. Kjo do të thotë, ai braktis nacionalizmin si një mjet për çdo qëllim në teknologjinë e qeverisjes. Dhe këtu ka, të mos përdorësh një frazë të konsumuar të qëllimeve të sinqerta, por një dëshirë për të investuar në të, dhe natyrisht edhe për të fituar mbështetjen e qytetarëve, të votuesve në fund të fundit, pikërisht duke investuar në marrëdhënie të mira ndëretnike, në ndërkulturalizëm, në zhvillimi i multikulturës do të thotë që të drejtat e secilit të njihen dhe të gjithë mund të ushqejnë të drejtat e tyre. Nuk përdoren kufizime, përkundrazi, kjo qeveri është e kujdesshme se si i trajton marrëdhëniet ndëretnike. Ai gjithmonë dërgon mesazhe pozitive dhe gjithmonë insiston në vlerat qytetare dhe evropiane. Sigurisht që ka incidente dhe ato incidente janë të pakëndshme. Shpesh, kur ndodhin, ato menjëherë shkaktojnë tronditje të madhe. Në atë kuptim, gjithnjë shtrohet pyetja se sa larg jemi dhe a ia vlen, dmth. Kundër-argumentet do të ishin se gjithçka është fasadë. Mendoj se kjo është një qasje e keqe dhe se e vetmja qasje e mirë për marrëdhëniet ndëretnike është që ata të ushqehen vazhdimisht dhe që kujdesi i të gjithë aktorëve të jetë i mirë. Vetëm atëherë mund të promovohen. Kjo qeveri, edhe tani dhe madje edhe kur ishte në opozitë, investon në marrëdhëniet ndëretnike edhe me koston e vlerësimit të saj.
Siç thash, jemi larg nga idealja, për këtë duhet të ketë consensus dekadësh, por, me rëndësi është se gjërat janë më mire sesa ishin.
CIVIL Media: Në cilat fusha është më me rëndësi të investohet kohë, mjete dhe resurse njerëzore për zbatimin e strategjisë “Një shoqëri për të gjithë”, një strategji, do të kisha thënë, e farkëtuar në rrugët e Shkupit dhe qytetet tjera në Maqedoninë e Veriut, gjatë Revolucionit të Larmë dhe në shumë protesta dhe lëvizje paraprakisht. Një shoqëri për të gjithë është koncept që doli nga nevoja e qytetareve dhe qytetarëve për tejkalimin e kufijve etnikë. Pra, cilët aktorë, me cilat resurse, çfarë mjete duhet të kyçen në ndërtimin e kësaj strategjie?
Allagjozovski: Në vetë strategjinë, gjegjësisht, në planin e veprimit, pra në hapat për të arritur marrëdhënie më të mira, ne kemi identifikuar 7 fusha kryesore në të cilat do të ndërhyjmë. Kjo nuk do të thotë që ne nuk duhet të ndërhyjmë në të gjitha sferat e jetës shoqërore. Por këtu në këto shtatë ne kemi përshkruar një nevojë urgjente. Është shumë e rëndësishme të punohet në kornizën ligjore, mjedisin ligjor dhe që përfshin institucionet e sistemit. Pra, të gjitha instrumentet e shtetit të së drejtës, të cilat janë krijuar për të përmirësuar dhe harmonizuar marrëdhëniet ndëretnike dhe për të zbatuar idenë e multikulturalizmit dhe ndërkulturalizmit në përgjithësi, duhet të marrin jetë. Instrumente të tilla ekzistojnë, për shembull, Komisioni për marrëdhënie Ndër-Komunitare në Kuvend. Këto janë Komisionet për Marrëdhëniet Ndër-Komunitare në vetëqeverisjet lokale, ka zyrën e ombudsmanit dhe një numër institucionesh të tjera, të tilla si Agjencia për të Drejtat e Komuniteteve, Zyra për të Drejtat, Kulturën dhe Edukimin e komuniteteve më të vogla. Sigurisht, ekziston edhe kornizë ligjore, një numër konventash, zgjidhje ligjore që shteti ka nënshkruar dhe që duhet të zbatohen. Kështu që ringjallja e institucioneve dhe respektimi i legjislacionit, ligji i fortë dhe i butë është veçanërisht i rëndësishëm për të përmirësuar mjedisin, sepse, shpesh, ne jemi nënshkrues të Deklaratës së Stambollit dhe kemi dhunë në familje dhe të ngjashme. Kjo është thelbësore.
Fushë tjetër thelbësore, është arsimi. Në arsim, në fakt, është çelësi, pra, se si do të edukojmë brezat e ardhshëm. Narativat dhe prirjet nacionaliste krijojnë libra shkollorë që promovojnë ekskluzivitetin, monokulturën, mono-përkatësinë, shikojnë me përçmim për të tjerët, dhe vetë librat shkollorë janë plot stereotipe dhe paragjykime. Një nga gjërat kryesore është rishikimi dhe përmirësimi i teksteve shkollore dhe investimi në trajnimin e mësuesve, mësuesve që duhet t’u mësojnë fëmijëve. Nëse janë plot paragjykime, nëse janë plot paragjykime dhe ndjekin një rrëfim ekskluzivisht nacionalist, ata do ta shndërrojnë atë vetëdije në praktikën e mësimdhënies dhe mësimdhënies. Pra, arsimi në të gjitha segmentet është shumë i rëndësishëm. Këtu, nga njëra anë, ne duhet të mësojmë kuadrot e vlerave ndërkulturore, dhe nga ana tjetër, të bëjmë një sërë aktivitetesh që do të përfshijnë prindër dhe studentë në mënyrë që të bashkojnë studentë nga bashkësi të ndryshme etnike. Shumëgjuhësia, njohja e tjetrit, respektimi i tjetrit, njohja e kulturave të tjera në kuptimin e vërtetë, edukimi i atyre vlerave të përbashkëta, arsimi duhet ta rregullojë atë.
Mediat janë gjithashtu shumë të rëndësishme sepse gjuha e urrejtjes, stereotipet, lajmet e rreme, qasja sensacionale për ndërtimin e përmbajtjes ndëretnike janë shumë të rëndësishme. E shihni incidentin që ndodhi, le të themi në një terren neutral, jo në Maqedoni, por në Vjenë, në zemër të Evropës, me qasjen sensacionaliste se njëri prej tyre ishte me origjinë maqedonase, dhe pastaj ata nxituan të thoshin se ai është shqiptar, kështu që këtu Kam lexuar në Facebook se maqedonasit nuk e bënë atë, kështu që një gjuhë e ekskluzivitetit dhe stigmatizimit është funksionalizuar përsëri, në fakt e vërteta është krejtësisht e ndryshme. Një person mund të bëjë shumë dëm, dhe se aksidenti përfshiu njerëz nga i njëjti komb, mes viktimave, por edhe midis luftëtarëve kundër ekstremizmit, kishte edhe shqiptarë. Dua të them se mënyra se si raportojnë mediat është shumë e rëndësishme. Kjo është arsyeja pse ne kemi nevojë për edukim dhe përmirësim të edukimit mediatik në drejtim të ndërkulturalizmit dhe zvogëlimit të gjuhës së urrejtjes dhe paragjykimeve. Personel më i mirë i redaksive, të komuniteteve më të vogla dhe të komuniteteve të tjera, por edhe bashkëpunim aktiv midis tyre, në mënyrë që të mos ndodhë, redaksia serbe raporton në një mënyrë diçka që ka ndodhur, nuk e di, në Prizren, dhe redaksinë shqiptare në një tjetër apo turke në mënyrën e tretë.
Me siguri se janë të rëndësishme edhe këndvështrimet e caktuara, por parimet e informimit të mire tuhet të jenë prezente. Këtu duhet të forcohen edhe të gjitha qëndrimet nga Kodi etik që kanë të bëjnë me marrëdhëniet ndëretnike.
Rinia, kultura, natyrisht, vetëqeverisja lokale, ajo që ne e quajmë zhvillim rajonal normal, i cili gjithashtu lidhet shumë me ekskluzivitetin – si shpërndahen fondet, nëse zhvillohen komuna të caktuara, periferitë, qendrat apo periferitë dhe nëse ata kanë një shans për zhvillim, gjithashtu mund të jetë rezultat i keqinterpretimeve, por nga ana tjetër mund të tregojë edhe parregullsi në sistem dhe privilegjin e njërit mbi tjetrin. Gjithmonë ushqen si stereotipet ashtu edhe urrejtjen.
Këto janë vetëm disa nga fushat ku duhet vepruar. . Dhe përsëri, them se ka ministri, institucione që ne kemi caktuar për të punuar në përmirësimin e marrëdhënieve ndër-komunitare.
CIVIL Media: Sa është e qëndrueshme strategjia një shoqëri për të gjithë, a prisni nga parti tjetër, si për shembull nga VMRO-DPMNE ta mbështesë ose ta zbatojë këtë strategji edhe në rast se vjen ndonjëherë në pushtet? Mos ndoshta, kjo që e bëni ju tani në Qeveri dhe ajo që e bëjmë ne në shoqërinë qytetare, është edhe një luftë me mullinj, diçka që ndoshta do të vazhdojë ose do të zhvillohet deri në ndonjë pikë gjatë mandatit të kësaj Qeverie, por nëse ndryshojnë kushtet dhe radhitja e fuqisë, atëherë, çfarë do të ndodh me këtë strategji “Një shoqëri për të gjithë”?
Allagjozovski: Vetë koncepti i një shoqërie për të gjithë është vetëm një mjet për të përmirësuar ndarjen dhe ekskluzivitetin në shoqërinë tonë. Këto janë procese dhe kushte që janë konstatuar nga një numër i ekspertëve dhe institucioneve tona vendore dhe ndërkombëtare. Dokumentet kryesore të Këshillit të Evropës dhe BE-së në Komisionerin e Lartë të KB për Refugjatët arritën në përfundimin se Maqedonia është një shoqëri e ndarë dhe se, ndër të tjera, ndarja etnike është një nga shkaqet më të zakonshme dhe të zakonshme të diskriminimit, stereotipave dhe mosbesimit. dhe dhuna midis qytetarëve. Ekzistojnë një sërë analizash që janë bërë në vitin 2015, në vitin 2012, ne kemi detyrime nga Konventa për Dialogun Ndërkulturor nga viti 2005 që nuk janë adresuar për shumë vite. Strategjitë madje u miratuan, ne kemi strategji të mrekullueshme të miratuara nga qeveria e mëparshme në 2015, 2016, etj., Por ato nuk u miratuan dhe po dremitin në sirtarët e institucioneve përkatëse. Për këto arsye, si raporti i Priebe ashtu edhe raporti i Bashkimit Evropian i vitit 2017 theksuan progresin e vogël që është bërë. Kjo qeveri për shkak se beson në këtë koncept, por gjithashtu duke dashur t’u përgjigjet atyre detyrimeve ndërkombëtare dhe kushteve të vendosura, ne vendosëm të bëjmë strategjinë dhe të krijojmë konceptin e një shoqërie për të përmirësuar situatën. Çdo qeveri, përfshirë qeverinë e VMRO DPMNE, është e detyruar t’i përmirësojë ato.
Ky koncept është një koncept që duhet të mbështetet nga të gjithë, duhet të jetë një proces social dhe shtetëror, ne e ngritëm atë në një përparësi të lartë të qeverisë dhe u njoh nga bashkësia ndërkombëtare, jo rastësisht dhe Ambasadori Samoil Zbogar dhe Komisioneri i Lartë Zanie erdhën tek ne, në mënyrë që është një pohim i lartë i përpjekjes sonë dhe nuk është politikë partiake. Unë dua të them se ai është i detyruar dhe do të jetë i detyruar për palën tjetër nëse ai përfundimisht fiton pushtetin, sepse është një mjet i mirë për të përmirësuar marrëdhëniet, dhe përsëri them se në kohën e tyre u bë pak sepse nuk kishte vullnet politik dhe sepse ata ndoqën një rrëfim që vlerësohet negativisht ose i papranueshëm në proceset politike bashkëkohore dhe të brendshme por veçanërisht ndërkombëtare.
Besojmë se pas këtyre tre viteve, ne këtë strategji e quajmë pilot strategji, për here të pare bëjmë strategji për t’I lëvizur gjërat. Unë pres që sa më shpejtë të fillojmë të mendojmë edhe për strategjinë e ardhshme dhe çfarë do të ndodh pas periudhës nga viti 2022 deri kur në fakt vazhdon kjo strategji tre vjetore. Çfarë pas këtyre tre viteve, në bazë të njohjes tani dhe më tej.
Besoj se kur krijoni diçka të mirë në politikë, kjo duhet të kultivohet dhe mirëmbahet. Merrni shembullin e Kanadasë, ata krijuan modelin në vitet shtatëdhjetë të largëta, për multikulturalizmin, kështu që për 50 vjet ata ende besojnë dhe investojnë dhe janë liderë botërorë në promovimin e multikulturalizmit dhe ndërkulturalizmit dhe për këtë arsye qeveria e Trudeau është qeveria më progresive në botë në këtë drejtim. Unë besoj se Maqedonia së paku, në të ardhmen, duhet të ndjekë vazhdimisht politikë, 40-50 vite, dhe ne duhet të njihemi si një vend që është maja e marrëdhënieve të mira etnike dhe në fund të fundit, ky përfitim do të krijojë prosperitet. Ne jemi të brishtë, por gjithsesi kemi arritur shumë në atë drejtim dhe në atë kuptim të themi që paragjykimet në disa vende ose shoqëri të tjera kalojnë lehtë, në vendin tonë nuk kalojnë aq lehtë.
Ne duhet ta shikojmë të gjithë historinë dhe tërë këtë koncept nga aspekti që tashmë kemi përfitime, por siç thashë, ato janë të brishta dhe mund të bëjnë shumë dëm brenda natës ose spiralja e së keqes mund të fillojë të rrotullohet prapa, kjo është e keqja.
CIVIL Media: Duhet të kemi parasysh edhe rrethin në fqinjësi dhe trendet ndërkombëtare në përgjithësi. A ishte hap i mire të formohet ministria për sistem politik dhe marrëdhënie mes komuniteteve? A jeni optimist për funksionimin e këtij resori në pajtim me parimet e konceptit një shoqëri për të gjithë? A është e dobishme kjo ministri?
Allagjozovski: Ministria ishte frut i vullnetit politik të koalicionit qeverisës, iniciativa erdhi ngaKuvendi, unë personalisht do të thoja që erdhi pak me ngutje, por pasi që është vullneti politik i shumicës tani që ministria është një realitet dhe ne duhet të përballemi. Në atë kuptim, Ministria e Sistemit Politik dhe Marrëdhënieve Ndër-Komunitare ra nën dy drejtoritë e arsimit dhe kulturës së komuniteteve më të vogla, dhe Agjencia për të Drejtat e komuniteteve më të vogla tërheq drejt saj. Kritika ndaj publikut dihet se ministria është e rëndë, pyetja është se si të vazhdohet me ristrukturimin dhe sistemimin, kështu që vetë ministria është një sfidë e madhe, por është shumë e rëndësishme mekanizmat brenda që duhet të ndihmojnë në përmirësimin e marrëdhënieve ndër-komunitare siç lexon pjesa e dytë nga ministria, se në fakt është një mundësi që duhet të përdoret.
Ne, brenda strategjisë, kemi thënë që dy drejtoritë duhet të përmirësojnë kapacitetin e tyre, kemi gjetur se këto janë disa nga institucionet që në një farë mënyre janë në gjendje qetësie, nuk janë zhvilluar sa duhet, pa burime, njerëzore, infrastrukturore, buxhetore, financiare dhe pjesë nga strategjia është që ato dy Menaxhim të bëhen më funksionale dhe më të organizuara për të kryer funksionin e tyre. Ne presim që kjo të ndodhë nëse ata do të jenë organe brenda kësaj ministrie apo do të jenë brenda, si të thuash, në ministritë e tjera të arsimit dhe shkencës, kështu që është e rëndësishme që institucionet të jenë funksionale.
Kemi një marrëdhënie të mirë me Ministrin aktual dhe Zëvendësin e parë, unë besoj se ai do të jetë një mbështetës në suksesin e strategjisë dhe se ai do të kapërcejë sfidat me të cilat po përballet ministria, dhe pastaj të na ndihmojë në drejtim të së mires, zbatimi i strategjisë, në fakt strategjia ka shenjën kombëtare, është një detyrim për të gjithë qeverinë, për të gjitha ministritë.
CIVIL Media: Cilët sektorë tjerë, përveç atyre që u përkasin drejtorisë, qoftë lokale ose qendrore, në nivel nacional, prisni të kyçen në ndërtimin e multikulturalizmit, në forcimin dhe zbatimin e strategjisë, kuptohet, pasurimi dhe perspektivat e reja në këto korniza. Kush mundet të ndihmojë që kjo shoqëri të jetë për të gjithë?
Allagjozovski: Kur doni të ndryshoni kushte të caktuara në një shoqëri, të gjithë duhet të përfshihen dhe kjo është politika, fjala angleze është “mainstreaming”. Pra, vendosja e një çështjeje të caktuar në fokusin e të gjithëve, në fokusin qendror të punës së të gjitha institucioneve. Nëse më pyesni mua personalisht, siç ka qenë kohët e fundit, dhe kjo është një gjë fantastike, që ne të vendosim barazinë gjinore në qendër dhe Parlamenti dhe ministritë dhe palët kanë detyrime për këtë, kështu që nga ekziston një marrëdhënie e drejtë në ekonominë e përgjithshme jeta Kështu duhet të bëhet larmia, multikulturalizmi, larmia dhe menaxhimi i mirë i multikulturalizmit dhe diversitetit nga të gjitha entitetet. Pra, thjesht nuk duhet të ketë një institucion ose organ shtetëror në të cilin diversiteti dhe programet që kujdesen për diversitetin nuk janë në funksion, pasi vlen për barazinë gjinore. Sigurisht, vetë organizatat joqeveritare janë të interesuara. Kjo është arsyeja pse ne kishim mbi 140 organizata joqeveritare që iu përgjigjën thirrjes sonë për zhvillimin e strategjisë. Ata gjithashtu janë të interesuar të përfshihen në zbatimin e tyre. Prandaj, përsëri, Ministria e Kulturës, Ministria e Arsimit, Agjencia për Rini dhe Sport, Radio dhe Televizioni Maqedonas, do të thotë që të gjithë duhet të përfshihen në krijimin e mundësive për organizatat e shoqërisë civile, shoqatat e qytetarëve për të zbatuar aktivitetet e projektit të këtij lloji. Dhe do të thosha që është shumë e rëndësishme dhe e them përsëri që ka një disponim nga ambasadat dhe fondacionet e huaja, nga fondacionet e vendit dhe të gjithë duan ta mbështesin këtë proces sepse e kuptojnë rëndësinë e tij. E përsëris, kjo fjalë për fjalë duhet të bëhet përgjegjësi e të gjithëve.
CIVIL Media: Keni një pozitë në strukturën e Qeverisë, e cila ka një emër mjaft të gjatë, por edhe shumë përmbajtje, e kjo është Koordinator nacional për interkulturalizëm, një shoqëri, zhvillim i kulturës dhe bashkëpunim mes resorëve. Gjatë intervistës kuptojmë vendosje të ndryshme në aspektin e temës për të cilën biseduam sot, dhe mund të thuhet se ndjehet një optimizëm në atë se duhet të vendoset në fokusin e të gjitha institucioneve, mirëpo ju i përmendët edhe mediat dhe organizatat joqeveritare. Për fund, çfarë do t’u rekomandoni palëve të ndryshme të prekura në shoqëri, cili është mesazhi që koordinatori nacional do t’ua dërgojë edhe krijuesve të politikave dhe praktikave, por edhe mediave, shoqërisë qytetare, institucioneve, partive politike, qofshin ato edhe parti djathtiste, nacionaliste, akademisë si dhe aktorëve tjerë. A kemi një mesazh universal, ose duhet secilit veçanërisht t’i drejtohemi?
Allagjozovski: Mesazhi është universal. Kultivimi i marrëdhënieve të mira ndëretnike nuk ka alternative. Kjo është ardhmëria e kësaj shoqërie dhe kjo është ardhmëria e botës së globalizuar. Thjeshtë, dallimet, multi-etniciteti, përzierja e njerëzve, gjithmonë ka ekzistuar, kjo është prodhim i shekullit 20, shekullit 21 dhe i globalizimit. Nuk paguhet investimi në nacionalizëm dhe monoetnicitet. Kjo e hap kutinë e Pandorës dhe e hap spiralen e të keqes, e ajo nuk ka fund.
Xhabir Deralla
Kamera: Igor Çadinovski
Montazhi dhe fotografia: Arian Mehmeti, Igor Çadinovski
Transkripti, përpunimi dhe përkthimi i tekstit: Biljana Jordanovska, Dijana Tahiri, Dehran Muratov, Natasha Cvetkovska, Simona M. Zhivkova
Kjo përmbajtje është pjesë e Nismës “Të bashkuar në dallime”, kushtuar promovimit të dallimeve si përparësi, pasuri dhe cilësi e shoqërisë tonë. Nismën e udhëheq CIVILi, me mbështetje nga Ministria për punë të jashtme dhe çështje evropiane e Dukatës së Madhe Luksemburg.
